“Liệu Elon có thể xuề xoà vui vẻ hơn, và vẫn là người đưa ta lên sao Hoả cũng như với tới tương lai xe điện?”
Walter Isaacson
Tôi bắt đầu đọc tiểu sử Elon Musk do Walter Isaacson viết trong những ngày cuối cùng của năm 2023.
Tôi viết những dòng review này, cũng vào lúc nửa đêm. Trong lúc viết, tôi vừa mỉm cười vừa tưởng tượng, ở phía bên kia địa cầu, người đàn ông giàu nhất thế giới với khối tài sản 230 tỷ USD đang làm gì để điều hành 6 công ty trong các lĩnh vực không liên quan tới nhau, từ tên lửa, xe điện, trí tuệ nhân tạo, cơ sở hạ tầng, tới truyền thông?
Và nếu sự nghiệp của Musk chưa đủ khiến bạn bất ngờ, tôi cũng tò mò không biết Musk sắp xếp ra sao với đời sống cá nhân khi là cha của 11 người con? Chưa kể danh sách vợ, người yêu, cộng sự kéo dài đồng thời không kém phần phức tạp của Musk với hai vợ cũ (Justine, Talulah), hai người yêu cũ (Amber và Grimes), một cộng sự (Zilis, có con chung thông qua thụ tinh nhân tạo) và tin đồn hẹn hò với bạn gái hiện tại (Natasha Bassett).
Trong khi, sự thật Musk mắc hội chứng tự kỷ Asperger từ nhỏ!
Dẫu vậy, có một điều nữa tôi tò mò, Elon Musk là một thiên tài, đồng thời cũng là một dị nhân. Điều này là hiển nhiên. Nhưng phải là ai, mới đủ sức lột tả chân dung Elon Musk (chủ đề vốn đã được truyền thông khai thác quá nhiều) một cách xứng đáng?
Và nếu tồn tại sự kết hợp giữa một nhân vật xuất chúng, với một người kể chuyện mà có lẽ cái tên không cần giới thiệu như Walter Isaacson (Nguyên chủ tịch và CEO CNN, Giáo sư Lịch sử, phóng viên Times, tác giả của những loạt sách hiện tượng: Steve Jobs, Benjamin Franklin, Leonardo da Vinci), chuyện gì sẽ xảy ra?
Tôi tin bạn có câu trả lời.
Là một người làm marketing, tôi có khuynh hướng quan tâm tới các xu thế. Hơn hết, tôi từng trực tiếp làm marketing cho ngành xe điện. Trong lĩnh vực xe điện, cái tên được nhắc đến nhiều nhất, ồn ào nhất, hẳn nhiên là Tesla (Và người đứng đằng sau nó: Elon Musk). Tesla đã luôn là hình mẫu tiên phong cho những cách tân, sáng tạo và phiêu lưu nhất của cuộc cách mạng xe điện đang diễn ra trên toàn cầu. Tới tháng 4 năm 2023, tổng số xe điện được Tesla bán ra đã vượt con số 4 triệu USD.
Nhưng nói về Elon Musk, chỉ với Tesla có lẽ là chưa đủ. Xuất thân là một sinh viên vật lý và kinh tế học, Musk không chỉ biết làm khoa học. Musk còn là một nhà đầu tư và kinh doanh thiên tài. Bài review này không có ý định sẽ trở thành bài viết tóm tắt những chi tiết đặc sắc nhất trong cuốn sách (và cũng không nên như vậy). Không lời giới thiệu nào có thể xứng đáng và đầy đủ bằng việc bạn thực sự đắm mình trong một tác phẩm đặc biệt tiểu sử Elon Musk do Walter Isaacson viết.
Nhưng nếu có thể đưa ra những chia sẻ chung, xuyên suốt gần 800 trang sách của Walter Isaacson, chân dung của “dị nhân”, người vừa có tư duy kỹ thuật sắc nét, vừa có khả năng biến tư duy ấy thành cơ hội kinh doanh lớn lao, theo một cách khác thường – sẽ hiện lên chưa bao giờ rõ nét như thế! Bạn sẽ thấy cũng là Musk, người kiên quyết dành ngân sách 0 đồng để đầu tư marketing cho Tesla, để dồn toàn bộ cho R&D. Nhưng cũng là Musk, người sẵn sàng bỏ 44 tỷ USD để mua lại Twitter. Sẽ không một ai khờ khạo ở đây để tin rằng đó chỉ là ý tưởng bốc đồng lúc vui hay tính toán truyền thông cao tay của Musk.
Tôi đã dành hàng trăm giờ để tìm hiểu về Musk, qua nhiều cuốn sách, bộ phim, tài liệu khác nhau. Không chỉ tìm hiểu về Musk, tôi cũng tìm hiểu về các doanh nghiệp của ông, đặc biệt là Tesla, X (Twitter), SpaceX và các công ty xAI, Neuralink, The Boring Company hoặc các công ty trước đây như Paypal, Zip2. Không chỉ hiện tại, mà cả tuổi thơ của Musk. Bởi vậy, một số câu chuyện trong Elon Musk của Walter Isaacson là những chi tiết tôi đã từng biết.
Nhưng điểm hay của cuốn tiểu sử này ở chỗ, nó đem đến những góc nhìn và câu hỏi mới, đôi khi sâu sắc và khiến ta phải suy nghĩ. Tất nhiên, điều này không đến tự nhiên. Isaacson đã dành ra hai năm chỉ để theo dõi Musk, tham gia các cuộc họp cùng Musk, tới nhà máy, gặp gia đình, bạn bè, đồng nghiệp và đối thủ của ông. Kết quả, bức chân dung Elon Musk hiện ra, rõ nét, đa chiều, vừa khiến ta đôi khi kinh ngạc, nhưng lắm lúc cũng bâng khuâng.
Đó, là câu chuyện của một người được nhào nặn từ nghịch cảnh, người mà cha mẹ ly dị năm ông mới chỉ tám tuổi, người dành phần lớn thời thơ ấu sống bên người cha độc hại. Đó cũng là câu chuyện của người đã từng bắt đầu như bất kỳ ai, làm việc trong những lò hơi đầy cặn bã năm mười bảy tuổi, người mà trong những năm tháng mới bắt đầu cùng nhau tại Mỹ, có người mẹ (Maye) khóc chỉ vì một ly sữa đổ. Vì bà đâu có tiền để mua thêm!
Elon Musk qua ngòi bút của Walter Isaacson, còn là một trong những người tập trung tuyệt đối, đôi khi tới vô cảm. Điều này không phải tới khi Musk là tỷ phú mới phản ánh trong tính cách ông. Điều này đã thể hiện rõ nét từ những ngày Musk còn nhỏ, một mình trốn trong thư viện trong lúc lũ trẻ khác chơi đùa, lạc lõng trong những bữa tiệc thời Đại học hay không quan tâm tới việc yêu cầu nhân viên vừa rời ca lúc 2 giờ sáng ngày Lễ tạ ơn quay lại văn phòng. Chính Musk từng chia sẻ “Tôi không thực sự bỏ công sức vào những thứ tôi cho là vô nghĩa; Tôi thà đọc sách hoặc chơi điện tử còn hơn”.
Có những điều hiển nhiên, như chuyện Musk tài năng, và dẫu tài năng, ông vẫn là một trong những người làm việc chăm chỉ nhất thế giới tới mức áy náy khi đi vệ sinh lâu. Những điều này, không phải tới Isaacson, bản thân Musk và quá nhiều người đã tự nói về. Nhưng có một khía cạnh trong Elon Musk, mà có lẽ tới cuốn tiểu sử này, nó mới ngày càng rõ nét. Không hiểu sao khi đọc Elon Musk, tôi có cảm giác, ông càng làm, Musk càng cô đơn và bất hạnh! Như người vợ đầu Justine của Musk từng nói:
“Anh ấy đã học cách tắt đi nỗi sợ; Nếu tắt đi nỗi sợ, vậy có lẽ anh cũng phải tắt đi cả những thứ khác, chẳng hạn niềm vui hay sự thấu cảm”.
Tôi chỉ là một người bình thường, một người bình thường, đọc một mạch tiểu sử Elon Musk. Có thể nhiều điều trong tâm trí của một “quái nhân” như Elon Musk, tôi chẳng thể nào hiểu được. Nhưng khi đồng hồ điểm hai giờ sáng, trong bóng tối và sự tĩnh lặng của đêm, trước mặt là câu chuyện Walter viết về Musk đã đọc xong; Trong đó, nhiều chi tiết chẳng phải lần đầu tôi biết tới… Nhưng khi câu chuyện kết thúc, tôi vẫn cảm thấy trào lên trong lòng nỗi trống rỗng khó hiểu.
Rốt cuộc, điều gì mới là có ý nghĩa: Vị trí tỷ phú số 1 thế giới, cảm giác chứng kiến tên lửa của mình bay vào vũ trụ, danh xưng nhân vật của năm trên Times, cuộc tình với những mỹ nhân hay một lần, cảm giác được người cha thời ấu thơ ghi nhận?
Và đến bao giờ thì Musk sẽ dừng lại, với sự nghiệp, hay đời sống cá nhân của mình?
Khi nghĩ đến những điều này, tôi chợt nhớ đến bài chia sẻ của Musk với Chris Anderson của TED, rằng tương lai trong mắt ông, là thứ ông đang nỗ lực dựng xây, đồng thời là thứ (đáng tiếc) là buồn tẻ. Và với nỗi sợ dân số thế giới đang suy giảm, Musk có định tiếp tục làm cha không? Đến bao giờ, Musk mới tìm thấy những điều ý nghĩa để khỏa lấp nỗi cô đơn của ông?
Hay cứ mỗi lần đón nhận những tin tức (mà với người khác là phi thường), phản ứng đơn giản của Musk sẽ là:
“Tôi phải dịch chuyển tâm trí khỏi chế độ khủng hoảng; Một thứ đã hiện diện chừng mười bốn năm nay, hoặc có lẽ là hầu hết đời mình”.
Tất nhiên, như đã chia sẻ, để cảm nhận rõ nhất về câu chuyện của Musk, chẳng có cách nào tốt hơn thực sự đọc và cùng Walter Isaacson trải qua hành trình gần 800 trang sách cùng cuộc đời của Musk. Ở đó, bạn sẽ thấy Musk qua những chia sẻ trực tiếp của ông với Walter, thấy Musk qua góc nhìn của vợ cũ, người yêu cũ, bạn bè, đồng nghiệp, cộng sự, và tất nhiên, qua góc nhìn của Isaacson.
Bạn cũng sẽ được khám phá quan điểm của Musk về Donald Trump, nguyên lý chỉ số ngu ngốc (Idiot Index) thú vị của Elon, được truyền cảm hứng bởi khát vọng chinh phục vũ trụ, được đi sâu vào thương vụ Twitter, Tesla hay cách các công ty khác của Musk đang vận hành. Walter cũng để ngỏ những nhận định đáng tranh cãi của Musk, và những khía cạnh rất người của người đàn ông đặc biệt này. Tất cả, Linh để dành cho cảm nhận riêng và chi tiết của mỗi người.
Nhưng nếu có thể quay ngược trở lại câu hỏi ban đầu của cuộc trò chuyện này, rằng “chuyện gì sẽ xảy ra khi một nhân vật xuất chúng gặp người kể chuyện xuất sắc” để tìm câu trả lời?
Thì bạn biết rồi đấy, một câu chuyện tuyệt vời!
Một nguồn cảm hứng xứng đáng để ta muốn làm nhiều điều giá trị hơn cho những ngày cuối 2023 hoặc thậm chí, cho cả 2024 trước mắt.
Còn bạn thì sao, theo bạn sự kết hợp giữa Elon Musk và Walter Isaacson sẽ mang lại gì?
————————————————-
Linh Đàm (Emily)
Tham khảo bài viết về Elon Musk tại [What Matters]: Elon Musk qua SpaceX, qua Tesla, qua Twitter và qua cả vô cực
—————————————
Bài viết thuộc Series What Matters – Chia sẻ các câu chuyện về Marketing, Nghệ thuật, Cuộc sống tới 30.000 độc giả. Chuyên mục do Ekip Linhdam.Co ra mắt ngày 01.02.2023- dự án đặc biệt của Blog từ 2023. Chào đón chia sẻ của độc giả.
Riêng với chia sẻ vì mục đích thương mại, đăng bài trên báo mà chưa có sự đồng ý của tác giả là KHÔNG ĐƯỢC PHÉP. Quý đối tác/bạn đọc có nhu cầu tham khảo về dịch vụ hoặc cơ hội hợp tác/tài trợ với Linh trong những sản phẩm tương tự bài viết này, vui lòng tham khảo tại đây.